یکی از مهمترین دغدغههای متقاضیان تحصیل در آلمان، آگاهی از هزینه تحصیل در این کشور و به تبع آن، جزئیات مربوط به پرداخت شهریه در آلمان است. این موضوع، نهتنها با شرایط تحصیلی و دانشگاهی مرتبط است، بلکه با ابعاد دیگری مانند هزینه زندگی دانشجویی در آلمان، هزینه اپلای در آلمان و مسائل زیرساختی مرتبط با هزینه تحصیل در دانشگاههای آلمان نیز گره خورده است. بنابراین، برای تصمیمگیری آگاهانه، داوطلبان نیازمند درک جامعی از هزینه زندگی و تحصیل در آلمان هستند. پرداخت شهریه و هزینههای جانبی بسته به نوع دانشگاه (دولتی یا خصوصی)، مقطع تحصیلی (کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکترا) و ایالت محل تحصیل متفاوت است. در کنار این موارد، هزینههای جانبی مانند محل اقامت، خوراک، حملونقل و بیمه درمانی نیز تحت عنوان خرج تحصیل در آلمان نقش کلیدی ایفا میکند.
در این مقاله قصد داریم شما را با هزینه تحصیل در دانشگاه های آلمان و همچنین هزینه زندگی دانشجویی در این کشور آشنا کنیم. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
فرصت طلایی برای تغییر زندگی! با ارزیابی رایگان مهاجرت، به آیندهای روشنتر دست پیدا کنید.
پرداخت شهریه در آلمان و هزینه تحصیل
اغلب دانشگاههای دولتی آلمان در مقطع کارشناسی و بسیاری از رشتههای کارشناسی ارشد شهریه تحصیلی دریافت نمیکنند و دانشجویان معمولاً فقط ملزم به پرداخت یک مبلغ اندک تحت عنوان هزینه ترمی (Semester fees) هستند که غالباً بین 100 تا 350 یورو در هر نیمسال متغیر است. این مبلغ معمولاً شامل هزینههایی برای استفاده از حملونقل عمومی محلی، خدمات دانشجویی و امکانات رفاهی دانشگاهی میشود. البته در برخی ایالتها یا برای دورههای خاص (مانند دورههای کارشناسی ارشد با تمرکز حرفهای یا برخی برنامههای بینالمللی)، ممکن است شهریه (Tuition Fees) جداگانهای دریافت گردد. بهطور کلی، هزینههای اصلی دانشجویان در آلمان بیشتر به هزینههای زندگی، مسکن، بیمه درمانی، خوراک و سایر مخارج جانبی مرتبط است تا خود شهریه و همین امر، آلمان را برای بسیاری از دانشجویان بینالمللی به گزینهای مقرونبهصرفه برای ادامه تحصیل تبدیل کرده است.
عوامل موثر بر میزان شهریه در آلمان
پرداخت شهریه در آلمان به عوامل مختلفی بستگی دارد. در این بخش، به بررسی سه عامل مهم که تاثیر زیادی بر میزان شهریه دارند میپردازیم:
- رشته تحصیلی: برخی رشتهها مانند پزشکی، داروسازی و مهندسی معمولاً شهریه بالاتری نسبت به رشتههای علوم انسانی و علوم اجتماعی دارند. این موضوع به دلیل هزینههای بالاتر آموزشی و امکانات پژوهشی در این رشتهها است. علاوه بر این، برخی دانشگاهها ممکن است برای رشتههای خاص که به تجهیزات و امکانات نیاز دارند، شهریههای بالاتری را اعمال کنند.
- مقطع تحصیلی: به طور کلی، شهریه مقطع کارشناسی ارشد از شهریه مقطع کارشناسی بیشتر است. این موضوع به دلیل سطح بالاتر دروس و نیاز به امکانات آموزشی بیشتر در مقطع کارشناسی ارشد است.
- ملیت: شهریه دانشجویان اتحادیه اروپا در دانشگاههای دولتی آلمان به طور کلی رایگان است. با این حال، در برخی ایالتها ممکن است از دانشجویان غیر اتحادیه اروپا شهریهای بین 1500 تا 2000 یورو در هر ترم دریافت شود. با این حال، در دانشگاههای خصوصی، شهریه برای همه دانشجویان (اعم از اتحادیه اروپا و غیر اتحادیه اروپا) اعمال میشود و ممکن است تفاوت قابل توجهی بین شهریه دانشجویان اتحادیه اروپا و غیر اتحادیه اروپا وجود داشته باشد.
هزینه تحصیل در مقطع کارشناسی در آلمان
رویکرد ایالتها و دانشگاههای آلمان به مسائل شهریه و هزینههای جانبی، به ویژه برای مقطع کارشناسی، ساختار منسجم و شفافی دارد. بر اساس قوانین مصوب در اکثر ایالتهای آلمان، دانشگاههای دولتی از دانشجویان مقطع کارشناسی، چه بومی و چه بینالمللی، شهریه تحصیلی دریافت نمیکنند یا این شهریه بسیار ناچیز است.
از سال 2014 بیشتر ایالتهای آلمان سیاست حذف شهریه در مقطع کارشناسی را اعمال کردهاند. چنین رویکردی با هدف افزایش برابری فرصتهای تحصیلی و رقابتیتر شدن نظام آموزش عالی آلمان در سطح بینالمللی صورت گرفته است. عدم دریافت شهریه مستقیم، تأکیدی بر نقش دولت در تأمین مالی مؤسسات آموزش عالی است و این امر، دانشگاهها را ترغیب میکند تا بیشتر بر کیفیت آموزشی و پژوهشی تمرکز نمایند.
پرداخت شهریه در ایالت های مختلف آلمان برای مقطع کارشناسی
نظام آموزش عالی در آلمان، تحت کنترل ایالتهای فدرال است. هر ایالت ممکن است سیاستهای متفاوتی برای شهریه داشته باشد. با این حال، اکثر ایالتها نظیر بایرن (Bayern)، برلین (Berlin)، نوردراین-وستفالن (Nordrhein-Westfalen)، نیدرزاکسن (Niedersachsen)، هسن (Hessen)، براندنبورگ (Brandenburg)، شلسویگ-هولشتاین (Schleswig-Holstein) ، زارلاند (Saarland) و … شهریه را برای مقطع کارشناسی حذف کردهاند. این بدان معناست که دانشجویان آلمانی و دانشجویان خارجی، در مقطع کارشناسی آلمان در این ایالتها تنها ملزم به پرداخت هزینههای جانبی (Semesterbeitrag) هستند. این هزینه هر ترم دریافت میشود و شامل مواردی چون حق عضویت در اتحادیه دانشجویی، هزینه خدمات دانشجویی (مانند استفاده از کافهتریاها و امکانات ورزشی) و گاه شامل بلیت حملونقل عمومی (Semester Ticket) در محدوده شهری یا ایالتی میشود. مبلغ Semesterbeitrag معمولاً بین 100 تا 350 یورو در هر ترم متغیر است و به نوع دانشگاه و ایالت بستگی دارد.
البته، در ایالت بادن-وورتمبرگ (Baden-Württemberg) از سال 2017 میلادی، قانونی به اجرا درآمده که دانشجویان غیراروپایی در مقطع کارشناسی ملزم به پرداخت شهریهای در حدود 1500 یورو در هر ترم هستند. این تصمیم، به دلیل شرایط خاص اقتصادی و سیاستهای ایالتی اتخاذ شده و در نتیجه، دانشجویان غیراروپایی که قصد تحصیل در دانشگاههای دولتی این ایالت را دارند، باید هزینههای شهریه را پرداخت کنند.
پرداخت شهریه در برخی از دانشگاههای دولتی آلمان در مقطع کارشناسی
در جدول زیر نمونهای از دانشگاههای معتبر آلمان، ایالتی که در آن قرار دارند وضعیت شهریه در مقطع کارشناسی آلمان و برآوردی از هزینههای جانبی ترمی (Semesterbeitrag) آورده شده است.
نام دانشگاه | ایالت | توضیح وضعیت شهریه برای کارشناسی |
تقریب هزینههای جانبی (در هر ترم) |
دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ (LMU) | بایرن (Bayern) | بدون شهریه برای همه دانشجویان،
دریافت هزینههای جانبی |
130 یورو |
دانشگاه فنی مونیخ (TUM) | بایرن (Bayern) | بدون شهریه برای همه دانشجویان،
دریافت هزینههای جانبی |
145 یورو |
دانشگاه هایدلبرگ | بادن-وورتمبرگ | شهریه 1500 یورو برای دانشجویان غیراروپایی | 170 یورو |
دانشگاه هومبولت برلین (HU Berlin) | برلین (Berlin) | بدون شهریه برای همه دانشجویان،
دریافت هزینههای جانبی |
300 یورو |
دانشگاه کلن (Universität zu Köln) | نوردراین-وستفالن |
بدون شهریه برای همه دانشجویان، دریافت هزینههای جانبی |
280 یورو |
هزینه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در آلمان
در آلمان بسیاری از دانشگاه ها، امکان تحصیل رایگان در مقطع کارشناسی ارشد را برای دانشجویان خارجی فراهم می کنند. همچنین برخی دانشگاه ها که دوره های تحصیل به زبان انگلیسی در آلمان را ارائه می دهند به صورت خصوصی اداره می شوند و تحصیل در آن ها مستلزم پرداخت شهریه است. در این بخش به بررسی هزینههای تحصیل در مقطع ارشد آلمان در دانشگاههای دولتی و خصوصی، بازه این هزینهها میپردازیم.
تفاوت هزینههای دانشگاههای دولتی و خصوصی آلمان در مقطع ارشد
یکی از مهمترین تفاوتهای دانشگاههای دولتی و خصوصی در آلمان، هزینههای تحصیل است:
- دانشگاههای دولتی: بیشتر دانشگاههای دولتی آلمان در مقطع ارشد، شهریهای برای تحصیل دریافت نمیکنند. تنها هزینه قابل پرداخت مربوط به هزینههای خدمات دانشجویی (Semester Contribution) است که معمولاً بین 150 تا 300 یورو در هر ترم متغیر است. برخی ایالتها مانند بادن-وورتمبرگ از دانشجویان غیر اتحادیه اروپا شهریه دریافت میکنند که معمولاً حدود 1,500 یورو در هر ترم است.
- دانشگاههای خصوصی: دانشگاههای خصوصی در آلمان معمولاً شهریههای قابل توجهی دریافت میکنند که به طور میانگین بین 5,000 تا 30,000 یورو در سال است. این دانشگاهها اغلب برنامههای تخصصی و مرتبط با صنعت را ارائه میدهند که ممکن است برای دانشجویانی که به دنبال موقعیتهای شغلی خاص هستند، جذاب باشد.
هزینه تحصیل در برخی از دانشگاههای آلمان در مقطع کارشناسی ارشد (دولتی و خصوصی)
در جدول زیر، اطلاعات کلی درباره شهریههای مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاههای دولتی (Hochschulen) و خصوصی (Private Hochschulen) آلمان ارائه شده است. توجه داشته باشید که ارقام تقریبی بوده و شهریهها با توجه به رشته، ایالت و دانشگاه ممکن است متغیر باشند. همچنین بسیاری از دانشگاههای دولتی برای دورههای کارشناسی ارشد پیوسته (Consecutive Master’s Programs) عموماً شهریه دریافت نمیکنند، اما برای دورههای ناپیوسته (Non-Consecutive) یا رشتههایی با شرایط خاص، ممکن است شهریه اعمال شود.
نوع دانشگاه | مثال (نوعی) | شهریه تقریبی دوره کارشناسی ارشد | هزینههای جانبی (هر ترم) |
دولتی (پیوسته) | دانشگاه دولتی همچون دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ | بدون شهریه تحصیلی یا بسیار ناچیز برای رشتههای پیوسته | حدود 100 تا 350 یورو بابت خدمات دانشجویی، هزینههای اداری، بلیت حملونقل محلی و … |
دولتی (ناپیوسته) | برخی دورههای کارشناسی ارشد خاص در دانشگاههای دولتی | ممکن است از حدود 500 تا 2,000 یورو در هر ترم متغیر باشد | مشابه دورههای پیوسته، 100 تا 350 یورو در هر ترم بابت هزینههای جانبی |
خصوصی | دانشگاههای خصوصی همچون برخی آموزشگاه های مدیریت یا علوم کاربردی | بهطور میانگین بین 5,000 تا 20,000 یورو در سال (و گاه بیشتر) با توجه به رشته و دانشگاه | بسته به دانشگاه معمولاً هزینههای جانبی کمتری نسبت به دانشگاههای دولتی دارند اما همچنان ممکن است مبلغ 100 تا 300 یورو دریافت شود. |
پرداخت شهریه در مقطع دکترا در آلمان
هزینه تحصیل دکترا در دانشگاههای آلمان به طور کلی مقرونبهصرفه است. اکثر دانشگاههای دولتی آلمان برای دورههای دکترا شهریه مستقیم دریافت نمیکنند. این امر به ویژه برای دانشجویان بینالمللی جذاب است، چرا که هزینههای تحصیلی برای دورههای دکترا در بسیاری از کشورهای دیگر، از جمله ایالات متحده، کانادا یا استرالیا، بسیار بالاتر است. البته در این مقطع نیز دانشجویان دانشگاه های دولتی موطف هستند، هزینه ترمی را پرداخت نمایند. این مبالغ برای مقطع دکتری در آلمان نیز در حدود 150 تا 350 یورو برای هر ترم است، اما بسته به دانشگاه و ایالت ممکن است اندکی متفاوت باشد.
از سوی دیگر، دانشگاههای خصوصی و برخی مؤسسات تحقیقاتی غیرانتفاعی و یا پژوهشکدههای تخصصی ممکن است شهریههایی را برای دوره دکترا در نظر بگیرند. میزان این شهریهها میتواند متغیر باشد و گاهی از چند هزار یورو در سال نیز فراتر رود. لذا داوطلبانی که مایل به تحصیل در مؤسسات خصوصی هستند، باید پیش از اقدام به پذیرش، اطلاعات دقیق شهریه را از وبسایت رسمی آن دانشگاه به دست آورند.
در جدول زیر اطلاعات تقریبی از شهریه برخی از دانشگاه های آلمان در مقطع دکتری آورده شده است:
نام دانشگاه | نوع دانشگاه | شهریه دوره دکترا (سالانه) | هزینه ترمی تقریبی |
دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ (LMU) | دولتی | رایگان | 150 تا 180 یورو |
دانشگاه روپرشت-کارلز هایدلبرگ | دولتی | رایگان | حدود 170 یورو |
دانشگاه فنی مونیخ (TUM) | دولتی | رایگان | حدود 140 تا 160 یورو |
دانشگاه آزاد برلین (FU Berlin) | دولتی | رایگان | حدود 280 تا 320 یورو |
مدرسهٔ اروپایی مدیریت و فناوری (ESMT) | خصوصی | از 5,000 تا 10,000 یورو | ندارد/بسته به برنامه |
طول دوره تحصیل دکترا و تأثیر آن بر هزینههای دانشجویی
مدت زمان تحصیل در مقطع دکترا در آلمان معمولاً بین سه تا پنج سال متغیر است. مدت دقیق تحصیل وابسته به حوزه تخصص، میزان پیشرفت تحقیق، نوع پروژه دکترا (ساختارمند یا فردی) و میزان زمانی است که دانشجو میتواند به صورت تمام وقت برای پژوهش خود صرف کند. این مدت برای برنامههای دکترا معمولاً 3 تا 4 سال است، اما در برخی موارد ممکن است دانشجو بنا به شرایط تحقیقاتی، پارهای تعویقها یا گسترش پروژه، به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
افزایش طول دوره تحصیل تأثیر مستقیم بر هزینههای زندگی و مخارج جانبی دانشجو دارد. اگرچه شهریه مستقیم برای اغلب دورههای دکترا در دانشگاههای دولتی وجود ندارد، اما هر ترم اضافی به معنای پرداخت هزینه ترمی است. بنابراین، اگر دوره دکترا از 6 ترم (3 سال) به 8 ترم (4 سال) افزایش یابد، دانشجو مجبور خواهد بود حداقل 2 ترم هزینه ترمی اضافی بپردازد. همچنین طولانیتر شدن زمان تحصیل میتواند منجر به افزایش هزینههای زندگی همچون اجاره مسکن، خوراک، بیمه درمانی، حملونقل و سایر هزینههای روزمره شود.
پرداخت شهریه در آلمان در رشته های مختلف تحصیلی
در ایالتهای مختلف آلمان، قوانین متغیری برای دانشجویان بینالمللی غیراروپایی اعمال میشود و به همین دلیل میزان شهریهها میتواند متغیر باشد. همچنین در دانشگاههای خصوصی، رشتههای مدیریت، اقتصاد و تجارت هزینه بالاتری نسبت به میانگین رشتههای دیگر دارند. از سوی دیگر، رشتههای مهندسی، پزشکی و علوم انسانی در اغلب دانشگاههای دولتی آلمان یا فاقد شهریهاند یا شهریه اندکی دارند و تنها هزینههای جانبی دریافت میشود. در مقابل، دانشگاههای خصوصی یا برخی ایالتها شهریههای متفاوتی برای دانشجویان خارج از اتحادیه اروپا در نظر میگیرند. در ادامه بررسی مختصری ازمیزان پرداخت شهریه و هزینه تحصیل در رشته مختلف در آلمان خواهیم داشت.
میانگین هزینه تحصیل در رشتههای مهندسی در آلمان
بسیاری از دانشگاههای دولتی آلمان برای رشتههای مهندسی هزینه تحصیل (Tuition Fee) دریافت نمیکنند. البته برای دانشجویان خارج از اتحادیه اروپا در بعضی ایالتها، شهریه تحصیل در رشته های مهندسی در حدود 1,500 یورو در هر ترم تعیین شده است. در دانشگاههای خصوصی نیز شهریه سالانه برای رشتههای مهندسی میتواند بین 5,000 تا 20,000 یورو در سال متغیر باشد.
هزینه تحصیل در رشتههای پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در آلمان
رشتههای گروه پزشکی در دانشگاههای دولتی آلمان نیز عمدتاً شهریه ندارند و مانند رشتههای مهندسی، تنها هزینه ترم (حدود 150 تا 350 یورو در هر ترم) دریافت میشود. همچنین در برخی ایالتها برای دانشجویان خارج از اتحادیه اروپا ممکن است شهریه حدود 1,500 یورو در هر ترم باشد و در دانشگاههای خصوصی، هزینه تحصیل بین 10,000 تا 20,000 یورو در سال یا حتی بیشتر دریافت شود.
هزینههای رشتههای مدیریت، اقتصاد و تجارت (از جمله دانشگاه تجارت مونیخ)
در دانشگاههای دولتی آلمان، شرایط پرداخت شهریه در رشتههای مدیریت، اقتصاد و تجارت نیز مانند رشته های مهندسی و پزشکی است. با این حال، دانشگاههای خصوصی و مدارس تجاری ممتاز نظیر دانشگاه تجارت مونیخ (Munich Business School) هزینههای بالاتری دارند. به طور میانگین، شهریه سالانه در چنین مؤسساتی میتواند بین 5,000 تا 25,000 یورو باشد. به عنوان مثال، در «دانشگاه تجارت مونیخ» شهریه دورههای لیسانس حدود 20,000 یورو در سال گزارش شده است.
هزینه تحصیل در رشتههای هنری و علوم انسانی در آلمان
رشتههای هنری و علوم انسانی و مدیریت کسب و کار در آلمان نیز مشابه رشتههای مهندسی و بسیاری از رشتههای دیگر است. در مراکز خصوصی آموزش هنر و علوم انسانی، شهریهها متغیر بوده و ممکن است بین 5,000 تا 15,000 یورو در سال تعیین شود.
حوزه تحصیلی | دانشگاه دولتی (دانشجویانEU ) | دانشگاه دولتی (دانشجویان غیرEU) | دانشگاه خصوصی (کل دانشجویان) |
مهندسی | بدون شهریه + 300-600 € هزینه ترم در سال | 3,000 € – 3,500 € در سال (در برخی ایالتها) | 5,000 € – 20,000 € در سال |
پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی | بدون شهریه + 300-600 € هزینه ترم در سال | 3,000 € – 3,500 € در سال (در برخی ایالتها) | 10,000 € – 20,000 € در سال |
مدیریت، اقتصاد، تجارت | بدون شهریه + 300-600 € هزینه ترم در سال | 3,000 € – 3,500 € در سال (در برخی ایالتها) | 5,000 € – 25,000 € در سال (دانشگاه تجارت مونیخ ~20,000 €) |
هنری و علوم انسانی | بدون شهریه + 300-600 € هزینه ترم در سال | 3,000 € – 3,500 € در سال (در برخی ایالتها) | 5,000 € – 15,000 € در سال |
هزینههای جانبی پژوهش و زندگی دانشجویی
هزینه ماهیانه زندگی دانشجویی در آلمان معمولاً در حدود 850 تا 1,200 یورو است (این مبلغ بسته به شهر موردنظر، سبک زندگی و نیازهای فردی دانشجو متغیر خواهد بود). شهرهای بزرگ و مطرح نظیر مونیخ، هامبورگ و فرانکفورت هزینههای زندگی بالاتری دارند، در حالی که شهرهای کوچکتر و مناطق شرقی آلمان معمولاً از نظر هزینههای مسکن و مایحتاج روزمره مقرونبهصرفهترند. بنابراین، هرچه دوره تحصیلی طولانیتر شود، مجموع هزینههای زندگی نیز افزایش خواهد یافت. در ادامه هزینه های مرسوم زندگی دانشجویی در آلمان را مرور خواهیم کرد.
هزینههای پژوهش
برخی از پروژههای دکترا نیازمند مصرف مواد آزمایشگاهی، دسترسی به تجهیزات خاص، خرید کتابها و مجلات علمی و گاه سفر به سایر شهرها یا کشورهای دیگر برای انجام تحقیقات میدانی هستند. بسیاری از دانشگاههای آلمان امکانات گسترده و منابع مالی پژوهشی در اختیار دانشجویان دکترا قرار میدهند. این بودجهها میتوانند از طریق برنامههای تحقیقاتی داخلی، کمکهای مالی بنیاد ملی پژوهش آلمان (DFG)، یا بورسیههای بینالمللی مانند کمکهای DAAD تأمین شوند. با این وجود، ممکن است بخشهایی از هزینهها بهعهده خود دانشجو باشد. بهطور مثال، تهیه کتب تخصصی اگر در کتابخانه دانشگاه موجود نباشد، میتواند سالیانه چند صد یورو هزینه داشته باشد.
بیمه درمانی
تمامی دانشجویان بینالمللی در آلمان ملزم به داشتن بیمه درمانی معتبر هستند. دانشجویان می توانند ابتدا با یک بیمه مسافرتی 30هزار یورویی به آلمان بروند که اعتبار این بیمه تا سه ماه است. پس از ورود به آلمان میبایست برای دریافت بیمه درمانی اقدام کنند. هزینه بیمه درمانی دولتی برای دانشجویان معمولاً رقمی در حدود 80 تا 120 یورو در ماه است. برخی دانشجویان بینالمللی در صورتی که در دوره دکترا شغلی پژوهشی یا آموزشی داشته باشند، ممکن است تحت پوشش بیمه کارفرما قرار گیرند که میتواند بخشی از هزینهها را کاهش دهد.
بر اساس دادههای ارائهشده توسط سیستم بیمه درمانی دولتی آلمان (Gesetzliche Krankenversicherung – GKV) DAAD، دسترسی به بیمه درمانی الزامی است و جزو هزینههای ثابت و مهم زندگی دانشجویی محسوب میشود.
هزینههای اسکان و مسکن
هزینه مسکن در آلمان متغیر است. خوابگاههای دانشجویی دولتی معمولاً ارزانترند و بسته به شهر و امکانات، بین 200 تا 400 یورو در ماه هزینه دارند. اجاره آپارتمان یا اتاق شخصی در مناطق مرکزی شهرهای بزرگ ممکن است تا 600 یورو یا حتی بیشتر افزایش یابد.
هزینههای حملونقل
بخش مهمی از هزینههای ترمی (Semesterbeitrag) معمولاً شامل بلیت حملونقل عمومی منطقهای (Semester ticket) میشود که به دانشجویان اجازه میدهد در محدوده جغرافیایی مشخص از اتوبوس، تراموا و قطار استفاده کنند. این امکان به کاهش هزینههای حملونقل کمک کرده و دانشجو را از پرداخت هزینههای روزانه اتوبوس یا مترو بینیاز میکند. در صورتی که دانشجو در پروژههای پژوهشی نیازمند سفر به دیگر شهرها یا کشورهای اروپا باشد، این هزینهها باید به صورت جداگانه مدنظر قرار گیرند. بودجههای تحقیقاتی، کمکهای DAAD یا دیگر برنامههای حمایتی میتوانند هزینههای سفرهای علمی را تأمین کنند.
هزینههای تغذیه و سایر هزینههای روزمره
هزینه خوراک و مایحتاج روزانه بسته به سبک زندگی و محل زندگی متغیر است. در شهرهای بزرگ ممکن است هزینه خوراک افزایش یابد. آشپزی در منزل میتواند هزینهها را پایینتر نگه دارد، در حالی که صرف غذا در رستورانهای دانشجویی (Mensa) و بهرهگیری از تخفیفهای دانشجویی نیز کمککننده است. این هزینهها به طور میانگین ماهیانه 200 تا 300 یورو را شامل میشود.
بخش هزینه | جزئیات |
هزینه تقریبی (یورو در ماه) |
اقامت و مسکن | خوابگاههای دانشجویی | حدود 250 تا 400 یورو |
اجاره آپارتمان شخصی یا اتاق در خانه اشتراکی شامل اجاره پایه و هزینههای جانبی (آب، برق، گاز، اینترنت) |
آپارتمان یکخوابه: 500 تا 800 یورو اتاق درWG : ا300 تا 500 یورو هزینههای جانبی: 80 تا 150 یورو |
|
خورد و خوراک | مواد غذایی روزمره | حدود 150 تا 250 یورو |
کافهتریای دانشگاه شامل غذاهای یارانهای برای دانشجویان | هر وعده غذایی حدود 2.5 تا 5 یورو | |
سایر هزینههای زندگی | حمل و نقل عمومی | هزینه ترمی (6 ماهه): 150 تا 300 یورو |
بیمه درمانی دانشجویی | حدود 110 یورو در ماه | |
هزینههای فرهنگی، تفریحی و سرگرمی شامل سینما، تئاتر، موزه ورزش و … | حدود 50 تا 100 یورو | |
هزینه کتابها، منابع آموزشی، مالیات دانشجویی در صورت اشتغال نیمهوقت و هزینههای اداری | کتاب و منابع آموزشی: 30 تا 50 یورو در ماه مالیات دانشجویی در صورت اشتغال: بسته به میزان درآمد متغیر |
منابع تامین پرداخت شهریه در آلمان
دانشجویان بینالمللی در آلمان با مجموعهای متنوع از گزینههای تأمین مالی مواجهاند. هزینههای زندگی شامل مسکن، خوراک، حملونقل، بیمه درمانی و مخارج شخصی بوده و از سوی دیگر، شهریه برخی رشتهها و هزینههای ترم نیز وجود دارند. برای تأمین این هزینهها، دانشجو میتواند از روشهای زیر استفاده کند:
- بورسیهها و کمکهزینههای تحصیلی
- وامهای دانشجویی از بانکها و صندوقهای رسمی
- کار دانشجویی پارهوقت
- حمایتهای خانوادگی یا کمکهای مالی از سوی کشورهای مبدأ (در صورت وجود)
گزینههای بورسیه وام و کار دانشجویی از مهمترین ابزارهای تأمین مالی تحصیل در آلمان محسوب میشوند.
1. بورسیههای تحصیلی آلمان
بورسیههای تحصیلی آلمان تنوع بالایی دارند و از طریق نهادهای دولتی، خصوصی و مؤسسات دانشگاهی ارائه میشوند. این بورسیهها عموماً برای پوشش هزینههای زندگی، شهریه و گاهی هزینههای سفر علمی و پژوهشی به کار میروند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع بورسیه ها، به مقاله بورسیه های تحصیلی آلمان مراجعه کنید.
2. وامهای دانشجویی
وامهای دانشجویی در آلمان یکی دیگر از گزینههای مهم برای تأمین هزینههای تحصیل و زندگی هستند. دولت فدرال، بانکها و صندوقهای اعتباری معتبر وامهایی با نرخ بهره مناسب و شرایط بازپرداخت انعطافپذیر به دانشجویان ارائه میدهند. این وامها برای دانشجویان داخلی و خارجی قابل دسترسی است، اما شرایط ممکن است برای دانشجویان بینالمللی سختگیرانهتر باشد.
دریافت وامهای دانشجویی از مراکز رسمی و بانکهای آلمان
- بانک توسعه آلمان (KfW): KfW-Studienkredit که یک بانک دولتی است، یکی از مهمترین ارائهدهندگان وامهای دانشجویی محسوب میشود. شرایط دریافت این وامها معمولاً شامل ارائه مدرک قبولی در دانشگاه آلمانی، اثبات اقامت قانونی در آلمان و گاه داشتن حساب بانکی معتبر در آلمان است. مبالغ پرداختی بر اساس دوره تحصیل Bachelor، Master، PhD متغیر است.
- وام از طریق صندوقهای رفاهی دانشجویی: (Studierendenwerk) برخی از نهادهای خدمات دانشجویی نیز وامهایی با شرایط خاص ارائه میدهند. اطلاعات دقیق درباره این وامها در وبسایت هریک از نهادهای خدمات دانشجویی موجود است.
- بانکهای تجاری آلمانی: برخی بانکهای تجاری (مانند Deutsche Bank یا Sparkasse) نیز تحت شرایط خاص وامهای دانشجویی اعطا میکنند. دانشجو باید اثبات کند که از توانایی بازپرداخت برخوردار بوده و شرایط اقامتی و تحصیلی منظم دارد.
شرایط بازپرداخت و مزایای وامهای دانشجویی
- دوره تنفس: اغلب وامهای دانشجویی پس از پایان تحصیل، دورهای برای تنفس یا تأخیر در آغاز بازپرداخت دارند. این دوره به دانشجو اجازه میدهد تا پس از یافتن شغل و شروع به کسب درآمد، بازپرداخت را آغاز کند.
- نرخ بهره مناسب: بیشتر وامهای دانشجویی با بهره نسبتاً پایین و شرایط انعطافپذیر ارائه میشوند تا فشار مالی بر دانشجو کاهش یابد.
- مدت بازپرداخت: مدت زمان بازپرداخت وام معمولاً طولانی است (برای مثال 10 سال یا بیشتر) و امکان توافق در مورد شرایط قسطبندی وجود دارد. این امر دانشجو را قادر میسازد به تدریج و بدون فشار مالی زیاد بدهی خود را تسویه کند.
3. کار دانشجویی در آلمان
کار دانشجویی یکی از متداولترین روشهای تأمین بخشی از هزینههای زندگی برای دانشجویان بینالمللی در آلمان است. بسیاری از دانشجویان بینالمللی برای تأمین هزینههای روزمره مانند اجاره مسکن، خوراک، بیمه درمانی و سایر مخارج، به کار پارهوقت روی میآورند. کار دانشجویی یا کار- مطالعه علاوه بر جنبه مالی، فرصتی برای کسب تجربه کاری، آشنایی با فرهنگ کار آلمانی و بهبود مهارتهای زبانی محسوب میشود. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله کار داشجویی در آلمان مراجعه فرمایید.
هزینههای مربوط به پروسه اپلای (ترجمه مدارک، آزمون زبان، ارسال مدارک)
این هزینه بسته به کشور مبدأ، مترجم رسمی و نوع مدرک متفاوت است. در بسیاری از کشورها هزینه ترجمه رسمی هر صفحه مدارک تحصیلی یا شناسایی، در حدود 20 تا 60 یورو متغیر است. به عنوان مثال برای مدارک تحصیلی مورد نیاز جهت اپلای در دانشگاههای آلمان، ترجمه باید توسط مترجم رسمی مورد تأیید دادگستری انجام شود.
· هزینه آزمونهای زبان معتبر IELTSو TOEFL
هزینه آزمون IELTS در سطح بینالمللی معمولاً در حدود 200 تا 250 دلار آمریکا است. هزینه آزمون TOEFL نیز در محدوده 180 تا 250 دلار آمریکا قرار دارد. این ارقام بسته به کشور برگزاری آزمون و نرخ ارز اندکی متغیرند.
· هزینه ارسال مدارک به دانشگاهها
بسیاری از دانشگاههای آلمان در مرحله اول اپلای، مدارک را به صورت آنلاین دریافت میکنند. درصورت نیاز به ارسال فیزیکی مدارک، هزینه پستی بینالمللی بسته به شرکت حملونقل و وزن بسته متغیر است و معمولاً بین 30 تا 100 یورو است (2025). برخی دانشگاهها جهت ارزیابی مدارک ممکن است هزینه جداگانه (Application Fee) بین 50 تا 75 یورو (2025) دریافت نمایند، اما این موضوع بسته به دانشگاه و رشته تحصیلی متفاوت است.
· هزینههای مربوط به اخذ ویزای تحصیلی (هزینههای سفارت، بیمه مسافرتی)
هزینه صدور ویزای تحصیلی آلمان معمولاً 75 یورو است (در سال 2025). این مبلغ ممکن است سالانه یا بر اساس سیاستهای مهاجرتی تغییر یابد.
· بیمه مسافرتی (Travel Health Insurance)
پیش از ورود به آلمان، داشتن بیمه درمانی معتبر کوتاهمدت ضروری است. هزینه این بیمه برای مدت کوتاه (مثلاً 3 ماه اولیه) معمولاً بین 30 تا 100 یورو (2025) بسته به پوشش و شرکت بیمه متغیر است. برای ادامه تحصیل در آلمان، پس از ورود، باید تحت پوشش یکی از شرکتهای بیمه درمانی معتبر آلمان قرار گرفت که هزینه آن برای دانشجویان بین 80 تا 120 (2025) یورو در ماه متغیر است.
· هزینههای بلوک حساب بانکی (Blocked Account)
بسیاری از دانشجویان بینالمللی برای دریافت ویزای تحصیلی آلمان ملزم به گشودن یک حساب بلوکهشده در آلمان هستند. این حساب تضمینکننده تمکن مالی دانشجو برای تأمین هزینههای زندگی در طول مدت اقامت است. طبق مقررات جاری مبلغ مورد نیاز برای سال تحصیلی (12 ماه) حدود 11,904 یورو است (رقم مربوط به سال تحصیلی 2025). این مبلغ ممکن است سالانه با توجه به نرخ تورم و هزینههای زندگی در آلمان تغییر یابد. دانشجو میبایست این مبلغ را پیش از دریافت ویزا به حساب بلوکهشده انتقال دهد. پس از ورود به آلمان، دانشجو ماهانه مبلغی در حدود 992 یورو از این حساب برداشت میکند تا هزینههای زندگی (مسکن، خوراک، حملونقل و …) تأمین گردد.
روش های پرداخت شهریه در آلمان
پرداخت شهریه در آلمان و هزینههای تحصیلی دانشگاههای آلمان میتواند با استفاده از روشهای متعددی انجام شود. این روشها شامل استفاده از دبیت کارت و کارتهای اعتباری، انتقال بانکی و پرداخت از طریق سرویسهای آنلاین مانند PayPal و Western Union است. هر یک از این روشها مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند.
حواله بانکی:
- این رایجترین روش پرداخت شهریه در آلمان است. شما باید پول را از حساب بانکی خود در کشور مبدا به حساب بانکی دانشگاه در آلمان حواله کنید. برای انجام حواله بانکی به اطلاعات بانکی دانشگاه، مانند کد بانکی (IBAN) و کد شعبه (BIC) نیاز دارید. در مورد دانشجویان ایرانی، این روش به دلیل عدم ارتباط بانکهای ایرانی با سیستم بانکی بینالمللی و تحریمهای موجود، با محدودیتهایی روبرو است. برای دور زدن این محدودیتها، دانشجویان ممکن است نیاز به استفاده از خدمات واسطهای داشته باشند که در این شرایط موسسات مهاجرتی همچون اریکا، به کمک متقاضیان و دانشجویان می آیند.
استفاده از دبیت کارت و کارتهای اعتباری:
- استفاده از دبیت کارت (debit card) و کارتهای اعتباری یکی از رایجترین و سادهترین روشهای پرداخت شهریه است. این روش به دانشجویان اجازه میدهد تا به طور مستقیم و سریع هزینههای تحصیلی خود را پرداخت کنند. دانشگاهها معمولاً یک پورتال آنلاین برای پرداخت شهریه دارند که میتوانند به آن دسترسی پیدا کنند و با وارد کردن اطلاعات کارت خود، پرداخت را انجام دهند. این روش برای دانشجویان بینالمللی به دلیل سهولت دسترسی و پردازش فوری محبوب است. با این حال، دانشجویان ایرانی به دلیل محدودیتهای موجود در سیستم بانکی ایران و نبود دسترسی به سیستمهای پرداخت بینالمللی مانند Visa یا Mastercard، ممکن است نتوانند از این روش استفاده کنند.
پرداخت شهریه در آلمان از طریق سرویسهای آنلاین:
- سرویسهای آنلاین پرداخت مانند PayPal و Western Union گزینههای جایگزینی برای پرداخت شهریه ارائه میدهند. این سرویسها انعطافپذیری بیشتری نسبت به روشهای سنتی دارند و امکان پرداخت سریع و امن را فراهم میکنند. دانشجویان میتوانند حساب کاربری خود را به این سرویسها وصل کرده و وجه مورد نظر را به صورت الکترونیکی ارسال کنند. با این حال، مانند دیگر روشها، دانشجویان ایرانی در استفاده از این سرویسها با مشکلاتی روبرو هستند. به دلیل تحریمها، سرویسهایی مانند PayPal خدمات خود را به ایرانیان ارائه نمیدهند. علاوه بر این، استفاده از سرویسهایی مانند Western Union نیز ممکن است هزینههای اضافی داشته باشد و نیازمند روشهای واسطهای برای انتقال وجه باشد.
برای مقابله با این چالشها، دانشجویان ایرانی باید به دنبال راهکارهای خلاقانه و موثر باشند. این شامل جستجوی خدمات واسطهای معتبر برای پرداخت شهریه و نیز بررسی امکان دریافت بورسیهها و کمکهای مالی دیگر است.
راهکارهای پرداخت شهریه در آلمان برای دانشجویان ایرانی
برای دانشجویان ایرانی که در پرداخت شهریه در آلمان با چالشها و محدودیتهایی روبرو هستند، چندین راهکار مؤثر وجود دارد:
1. خدمات شرکتهای واسطه: یکی از موثرترین راهکارها برای دانشجویان ایرانی، استفاده از خدمات شرکتهای واسطه است. این شرکتها خدمات تخصصی انتقال وجه بینالمللی را ارائه میدهند که میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تسهیل انتقال ارز: شرکتهای واسطه مانند یونیفی امکان انتقال وجه به دانشگاههای آلمانی را با استفاده از ارز محلی (ریال) فراهم میکنند، که این امر از نیاز به تبدیل ارز و مشکلات مربوط به انتقال بینالمللی جلوگیری میکند.
- حذف نیاز به حسابهای بینالمللی: دانشجویان ایرانی میتوانند از طریق این شرکتها و بدون نیاز به داشتن حساب بانکی بینالمللی، شهریه خود را پرداخت کنند.
2. جستجوی منابع مالی خارجی: دانشجویان میتوانند برای بورسیهها، وامهای تحصیلی یا حمایتهای مالی از سازمانهای بینالمللی اقدام کنند.
3. برنامهریزی مالی دقیق: ایجاد یک برنامه مالی واقعبینانه برای مدیریت هزینههای تحصیلی و زندگی در آلمان.
4. مشورت با دانشگاهها و سازمانهای مرتبط: درخواست اطلاعات و راهنمایی از دانشگاهها و سازمانهای مرتبط با تحصیل در آلمان میتواند گزینههای مالی و بورسیههای احتمالی را روشنتر کند.
5. استفاده از شبکههای دانشجویی: ارتباط با دیگر دانشجویان ایرانی در آلمان یا شبکههای دانشجویی میتواند تجربیات و راهکارهای مفیدی را در اختیار شما قرار دهد.
6. مشورت با وکیل مهاجرتی: موسساتی همچون اریکا به دلیل تجربه در اخذ اقامت دانشجویی، بسیار راهگشا هستند.
راههای کاهش هزینههای تحصیل و زندگی دانشجویی در آلمان
برای کاهش هزینههای تحصیل در آلمان، راهکارهای زیر پیشنهاد میشود:
- برنامهریزی مالی دقیق: تدوین بودجه ماهانه و پایبندی به آن، بررسی دقیق هزینههای ضروری و حذف هزینههای غیرضروری
- انتخاب شهرهای مقرونبهصرفه: شهرهای بزرگ مانند مونیخ و هامبورگ هزینههای بالاتری دارند، درحالیکه شهرهای دانشجویی کوچکتر و متوسط مانند لایپزیگ، درسدن یا آخن قیمتهای مناسبتری دارند.
- اسکان در خوابگاههای دانشجویی رسمی: خوابگاههای دانشگاهی که توسط Studierendenwerk اداره میشوند، اغلب هزینههای کمتری نسبت به اجاره آپارتمان خصوصی دارند.
- بهرهمندی از تخفیفهای دانشجویی: استفاده از کارت دانشجویی برای دریافت تخفیف در حملونقل عمومی (Semesterticket)، غذاخوریهای دانشجویی (Mensa) و فعالیتهای فرهنگی و تفریحی.
- استفاده از کتابخانهها و پلتفرمهای آموزشی رایگان: با استفاده از کتابخانههای عمومی و دانشگاهی و همچنین پلتفرمهای معتبر آموزشی آنلاین، میتوان از خرید کتاب و منابع جانبی گرانقیمت اجتناب کرد.
توصیههایی برای انتخاب میان دانشگاه دولتی و خصوصی بر اساس شهریه و کیفیت
- بررسی بودجه شخصی: اگر بودجه محدودی دارید، دانشگاههای دولتی انتخاب مناسبی هستند. این دانشگاهها با هزینه کم، کیفیت آموزشی بالا ارائه میدهند.
- هدف شغلی: اگر به دنبال مهارتهای تخصصی و موقعیتهای شغلی مشخص هستید، دانشگاههای خصوصی با برنامههای مرتبط با صنعت ممکن است گزینه بهتری باشند. هزینههای بیشتر معمولاً با کیفیت بالاتر خدمات و شبکهسازی بهتر همراه است.
- زبان آموزش: بسیاری از دانشگاههای خصوصی دورههایی به زبان انگلیسی ارائه میدهند که برای دانشجویان بینالمللی مفید است. در مقابل، دانشگاههای دولتی دورههای بیشتری به زبان آلمانی دارند.
- موقعیت مکانی: موقعیت دانشگاه را در نظر بگیرید. هزینه زندگی در شهرهای بزرگ مانند مونیخ یا برلین بیشتر است، بنابراین اگر در دانشگاههای این شهرها پذیرفته شوید، ممکن است نیاز به بودجه بیشتری داشته باشید.
- رتبه و شهرت دانشگاه: اگر به دنبال تحصیل در یک دانشگاه با رتبه بالا و شهرت جهانی هستید، دانشگاههای دولتی مانند دانشگاه فنی مونیخ یا دانشگاه هایدلبرگ گزینههای مناسبی هستند.
- برنامههای بورسیه و کمکهای مالی: برای دانشجویانی که نگرانی مالی دارند، برنامههای بورسیه در دانشگاههای دولتی و خصوصی وجود دارد. برای اطلاع از جزئیات وبسایت رسمی DAAD میتواند راهنمای مفیدی باشد.
جمع بندی موضوع پرداخت شهریه در آلمان
با توجه به بررسی جوانب مختلف هزینه تحصیل و پرداخت شهریه در آلمان، میتوان نتیجه گرفت که انتخاب این کشور به عنوان مقصد تحصیلی، گزینهای مناسب است. اکثر دانشگاههای دولتی این کشور، بهویژه در مقطع کارشناسی، برای دانشجویان داخلی و خارجی شهریه دریافت نمیکنند و تنها ملزم به پرداخت مبلغی ناچیز تحت عنوان هزینه ترمی هستند که معمولاً خدمات دانشجویی، حملونقل و امکانات جانبی را پوشش میدهد. افزون بر هزینه تحصیل، در نظر گرفتن مخارج زندگی نظیر مسکن، خوراک، حملونقل و بیمه درمانی ضروری است. هزینه زندگی دانشجویی در آلمان عمدتاً در محدودهای قابل پیشبینی قرار دارد. ازاینرو، آگاهی از فرایند اپلای، هزینههای مربوط به اخذ ویزا و پرداخت شهریه در آلمان و همچنین، بررسی دقیق هزینههای جانبی تحصیل و زندگی در این کشور، گامی اساسی در ایجاد شرایطی ایدهآل برای تحصیل است.
استفاده از خدمات مشاوره تخصصی، نگارش رزومه و تهیه انگیزهنامه استاندارد میتواند روند پذیرش و اپلای را تسهیل کند. مؤسسه مهاجرتی اریکا، با تیمی مجرب و آشنا به الزامات دانشگاهها و شرایط پذیرش در آلمان، خدماتی نظیر مشاوره رایگان، نگارش حرفهای رزومه و انگیزهنامه را در اختیار متقاضیان قرار میدهد. برخورداری از چنین پشتیبانی میتواند به شما کمک کند تا با اطمینان بیشتری قدم در این مسیر بگذارید و شرایط مناسب برای پذیرش و آغاز یک تجربه تحصیلی ارزشمند در آلمان را برای خود فراهم کنید.
با اریکا بهترین مهاجرت را تجربه کنید.
سوالات پرتکرار پیرامون پرداخت شهریه در آلمان
آیا تحصیل در آلمان رایگان است؟
بله، تحصیل در دانشگاههای دولتی آلمان در مقطع کارشناسی و بسیاری از رشتههای کارشناسی ارشد رایگان است (به جز ایالت بادن-وورتمبرگ با شهریه در حدود 1500 یورو در هر ترم). تنها هزینهای تحت عنوان هزینه ترم (حدود 100 تا 350 یورو در هر ترم) دریافت میشود.هزینههای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در آلمان چقدر است؟
دانشگاههای دولتی در مقطع ارشد و دکتری عمدتاً شهریه ندارند. دانشگاههای خصوصی ممکن است بین 5000 تا 30,000 یورو در سال دریافت کنند.هزینه زندگی دانشجویی در آلمان چقدر است؟
هزینه زندگی ماهانه بین 850 تا 1200 یورو است که شامل مسکن، خوراک، حملونقل و بیمه درمانی میشود.هزینه بیمه درمانی دانشجویان در آلمان چقدر است؟
هزینه بیمه درمانی برای دانشجویان معمولاً بین 80 تا 120 یورو در ماه است.آیا آلمان به دانشجویان خارجی وام می دهد؟
بله، بانکها و صندوقهای خدمات دانشجویی مانند KfW وامهایی با شرایط مناسب ارائه میدهند.هزینه تحصیل در رشتههای مهندسی در آلمان چقدر است؟
دانشجویان مهندسی در دانشگاههای دولتی آلمان شهریه ندارند، اما برای برخی دانشجویان غیراروپایی حدود 1500 یورو در هر ترم تعیین شده است.هزینه باز کردن حساب بلوکهشده چقدر است؟
برای ویزای تحصیلی آلمان، دانشجو باید مبلغ 11,904 یورو را به حساب بلوکهشده واریز کند.هزینه اپلای برای دانشگاههای آلمان چقدر است؟
هزینه اپلای شامل ترجمه مدارک (20 تا 60 یورو در هر صفحه)، آزمون زبان (200 تا 250 دلار) و ارسال مدارک (30 تا 100 یورو) است. همچنین، هزینه صدور ویزای تحصیلی 75 یورو است.راهکارهایی برای کاهش هزینههای زندگی دانشجویی در آلمان چیست؟
انتخاب خوابگاههای ارزانتر، برنامهریزی مالی دقیق، استفاده از تخفیفهای دانشجویی و اسکان در شهرهای مقرونبهصرفه از جمله راهکارهای کاهش هزینههاست.